چاقی چیست؟
شیوع چاقی در افراد یک بیماری مزمن و مرتبط با اختلال در متابولیسم چربی است. چاقی یا adiposity –obesity عبارت است از یک نوع حالت سوء تغذیه که در آن تجمع و انباشته شدن چربی آنچنان زیاد است که عملکردهای بدن دچار اختلال می گردد. یک فرد زمانی چاق محسوب می شود که 20% بیش از وزن مطلوب خود اضافه وزن داشته باشد.
امروزه چاقی یکی از مشکلات بهداشتی جوامع شناخته شده و به عنوان یک عامل خطر ساز برای برخی بیماری ها به شمار می رود. برخی از این بیماری ها شامل بیماری های قلبی-عروقی و سایر بیماری های مزمن شامل هیپرلیپیدمی، دیابت، پرفشاری خون، آترواسکلروز زودرس و برخی سرطان ها یا حتی بیماری های کیسه صفرا می باشد.
در واقع عوامل گوناگونی وجود دارند که باعث چاقی یا اضافه وزن می شوند. از رایج ترین آن ها می توان به عوامل ژنتیکی و محیطی اشاره کرد. ولی در یک دید کلی می توان گفت چاق شدن ناشی از افزایش دریافت کالری نسبت به دفع آن می باشد.
چاق شدن ساده نیز به خاطر زیاده خواری، کاهش فعالیت بدنی و یا ترکیبی از این دو مورد است. (برخی موارد به علت آن دسته از اختلالات متابولیک می باشند که زمینه را برای اضافه وزن مساعد می سازند.) برای ارزیابی وضعیت بدن و محاسبه شدت چاق بودن از شاخص نمایه توده بدن و نیز نسبت دورکمر به دور باسن استفاده می شود. شما می توانید نمایه توده بدن خود را محاسبه کرده و بر اساس آن درجه و شدت چاقی را طبقه بندی نمایید.
شیوع چاقی در بزرگسالان
بررسی شیوع چاقی در جوامع مختلف روند رو به رشد آن را نشان می دهد. هر چند این مطالعات بیشتر در جوامع آمریکایی و اروپا بوده است. مطالعه های اخیر در ایران نیز افزایش وزن را در جوامع شهری و روستایی نشان می دهد. برای مثال مطالعه ای از سوی مرکز تحقیقات غدد درون ریز و متابولیسم ایران در طی سال های 78 تا 80 در بین 15 هزار فرد بزرگسال (20 تا 70 سال) صورت گرفت. این افراد ساکن یکی از مناطق شهری تهران بودند.
این مطالعه نشان داد که با افزایش سن از رده سنی 20 تا 29 سال به رده سنی 50 تا 59 سال روند افزایشی در میانگین نمایه توده بدنی در هر دو جنس مشاهده می شود. بیش ترین میانگین نمایه توده بدنی در مردان و زنان مربوط به گروه سنی 50 تا 59 سال مربوط می شود. به عبارت دیگر شیوع چاقی در این گروه سنی بیشتر از سایر گروه های سنی است.
شیوع اضافه وزن در هر دو جنس در سنین 40 تا 49 سال مشاهده گردید. عوامل متعدد محیطی در این گروه ارزیابی شد و مواردی مثل میزان افزایش وزن و سوء تغذیه مشخص شد. این عوامل عبارت هستند از جنس، سطح تحصیلات و سواد، وضعیت تأهل و میزان فعالیت روزانه که هرکدام نکات خاص خود را دارند.
افراد متاهلی که سطح تحصیلات و سواد پایین یا به عبارتی آگاهی ناکافی در خصوص تغذیه داشته و نیز از فعالیت بدنی کمی برخوردار هستند بیش ترین شانس را برای ابتلا به چاقی دارند. شیوع اضافه وزن برحسب نمایه توده بدنی در زنان بیشتر از مردان دیده شده است. چاق شدن بیشتر در زنان ممکن است به فعالیت بدنی کمتر، تفاوت های هورمونی، افزایش وزن دوران بارداری و عدم کاهش وزن پس از پایان بارداری، زایمان، وضعیت اقتصادی-اجتماعی و نیز عادات غذایی آن ها باشد.
درخصوص ارتباط چاق بودن و سطح تحصیلات؛ احتمالاً افزایش وزن در افراد با تحصیلات بیشتر به سبب داشتن آگاهی بیشتر در زمینه حفظ سلامتی و توجه بیشتر به کنترل وزن و تناسب اندام کمتر دیده می شود. البته رواج این عقیده نادرست که “چاق شدن و یا اضافه وزن برای زنان نوعی زیبایی است” ممکن است علت شیوع بیشتر چاق بودن در گروه های کم سواد و بیسواد جامعه باشد.
مسئله قابل تأمل دیگر ارتباط افزایش وزن و تاهل می باشد. در بسیاری از مطالعات در ایران و سایر کشورها این ارتباط مستقیم مشاهده می شود و می توان آن را به ارتباط میان سوء تغذیه و افزایش وزن نیز مرتبط ساخت. ازدواج با افزایش معنی دار وزن همراه است. البته این مسئله در زنان با وزن گیری های بعد از هر زایمان و یا هر دوره شیردهی و تغییرات هورمونی قابل توضیح است.
اما به هر حال توجه به وضعیت روحی افراد در بحران های عاطفی زندگی و توصیه به حفظ آرامش در مواقع بروز استرس های روانی و پرهیز از پرخوری های عصبی می تواند از تغییرات وزن تا حدی پیشگیری کند. در مطالعه مشابهی که توسط همین مرکز در سال 77 در مناطق روستایی تهران و نیز مناطق روستایی زنجان صورت گرفت، نشان داد شیوع چاقی و اضافه وزن در منطقه شهری مورد مطالعه در مقایسه با مناطق روستایی بیشتر دیده می شود.
شیوع چاقی در کودکان و نوجوانان
چاق شدن دوران کودکی و نوجوانی بیشتر در کشورهای دارای استانداردهای اقتصادی بالا شایع است. اما در سال های اخیر شیوع رو به افزایش آن در ایران نیز گزارش می شود. مسئله قابل اهمیت در این خصوص دانستن این موضوع است که نزدیک به 80% نوجوانان چاق در سنین بزرگسالی نیز دچار چاقی خواهند بود.
در ضمن اضافه وزن در نوجوانان باعث افزایش احتمال بروز طیف وسیعی از عوارض در سنین بعدی خواهد شد که نوعی سوء تغذیه نیز شامل آن می شود. به طوری که حتی نشان داده شده است این عوارض مستقل از وزن دوران بزرگسالی ایجاد شده اند. سازمان بهداشت جهانی در نتایج مطالعه MONICAراجع به شاخص های بیماری های قلبی عروقی در سال 1988 کشور ایران را به عنوان یکی از 7 کشور دارای بالاترین میزان افزایش وزن در دوران کودکی معرفی کرده است.
برای مثال مطالعه ای توسط مرکز تحقیقات قلب و عروق به نام برنامه قلب سالم در شهر اصفهان و اراک برگذار شد. این مطالعه در یک جمعیت 20 هزار نفری متشکل از دانش آموزان دختر و پسر از 56 مدرسه راهنمایی و دبیرستان نواحی مختلف شهری و روستایی صورت گرفت. در نهایت این مطالعه شیوع چاقی در افراد و اضافه وزن را در گروه های سنی 13 و 14 سال نشان داد.
همچنین در این مطالعه اضافه وزن و چاقی در کودکان خانواده های پرجمعیت (5 نفر به بالا) کمتر از خانواده های کم جمعیت بود. البته نوعی سوء تغذیه نیز تا حدی به فرایند افزایش وزن مرتبط می شود.
2 پاسخ