انواع کبد چرب و خطرات آن

کبد یکی از اعضای حیاتی بدن است که نقش مهمی در عملکرد سیستم‌های مختلف بدن دارد.‌ شاید تا وقتی سالم است و در بدن ما به خوبی کار می‌کند، متوجه نقش مهم آن نباشیم. اما وقتی که با بیماری‌های کبدی مواجه می‌شویم، آنجا هست که می‌بینیم چه نقش مهمی در سلامت ما داشته است. از جمله بیماری‌های شایع کبدی، می‌توان به بیماری کبد چرب (NAFLD) اشاره کرد. این بیماری که در دو شکل کبد چرب الکلی و غیر الکلی رخ می‌دهد، خطراتی نظیر التهاب و نارسایی کبد، بیماری‌های قلبی و عروقی، سرطان کبد و حتی دیابت نوع ۲ را به همراه دارد. حال اینکه ما در این مطلب به موضوع انواع کبد چرب و خطرات آن خواهیم ‌پرداخت.

بیماری کبد چرب چیست؟ |آشنایی با انواع کبد چرب و خطرات آن|

بیماری کبد چرب (NAFLD) اصولا به وضعیتی اطلاق می‌شود که در آن چربی به‌طور غیرعادی در سلول‌های کبد تجمع می‌یابد. در واقع یک بیماری غیرعفونی است که با تغییرات بالینی و ساختاری در کبد همراه است. این بیماری با انباشت بیش از حد مولکول‌های چربی (تری‌گلیسریدها) در سلول‌های کبدی، استئاتوهپاتیت‌، فیبروز و سیروز مشخص می‌شود. برخی نام‌های دیگر این بیماری اعم از بیماری جگر چرب و استناتوز کبدی است. همچنین این روزها رژیم غذایی کبد چرب به عنوان یک راه‌ درمان برای بیماری‌ کبد چرب مطرح است.

تجمع مولکول‌های چربی در سلول‌های کبدی منجر به اختلال در ساختار غشای این سلول‌ها می‌شود. همچنین فرآیندهای اکسیداسیون و متابولیسم را در آن‌ها تغییر می‌دهد. در نتیجه سلول‌های آسیب‌دیده از بین می‌روند.‌ همینطور بافت فیبری به جای آنها تشکیل می‌شود و عملکرد کبد را مختل می‌کند.

این به نوبه خود باعث تغییر در ترکیب بیوشیمیایی خون می‌شود و خطر ابتلا به سندرم متابولیک را افزایش می‌دهد. به علاوه منجر به ایجاد تغییرات سیروز در اندام می‌گردد. با این حال بیماری کبد چرب می‌تواند در هر فرد ۳۰ ساله یا بالاتر که غذاهای پرکالری را ترجیح می‌دهد و سبک زندگی بی‌تحرکی دارد ایجاد شود. این بیماری بدون علامت است و مواردی نظیر رژیم غذایی کبد چرب به بهبود آن کمک می‌کند.

انواع کبد چرب

اصولا دو نوع کبد چرب داریم که یکی بیماری کبد چرب غیر الکلی و دیگری بیماری کبد چرب الکلی است. اما موضوع مورد بحث ما درباره کبد چرب غیر الکلی است که بر اساس میزان ترکیبات چربی در سلول‌های کبد، ۴ درجه بیماری چربی غیرالکلی کبد تشخیص داده می‌شود. آنها عبارت است از:

• قطرات ریز چربی در سطح سلول‌های کبدی تشخیص داده می‌شود.
• قطرات متوسط و بزرگ چربی به صورت سطحی در ناحیه کوچکی از سلول‌های عملکردی کبد قرار می‌گیرند.
• تری‌گلیسریدها به سلول‌های کبدی نفوذ کرده و در داخل آنها تجمع می‌یابند.
• چربی‌ها بر روی بافت ساختاری کبد به صورت پراکنده در تمام سطح اثر می‌گذارند، در فضای بین سلولی تجمع یافته و کیست‌ها را تشکیل می‌دهند.

همینطور بر اساس علل ایجاد کننده، بیماری کبد چرب می‌تواند اولیه (ناشی از سندرم متابولیک) یا ثانویه (ناشی از قرار گرفتن در معرض عوامل خارجی کبدی روی بدن، مصرف داروهای تهاجمی، جراحی در سیستم گوارش، روزه طولانی‌مدت) باشد.

چه عواملی باعث کبد چرب می‌شود؟ |انواع کبد چرب و خطرات آن|

کبد چرب می‌تواند بر اثر عوامل متعددی ایجاد شود. اما مصرف زیاد الکل، چاقی، دیابت و سطوح بالای تری ‌گلیسیرید یا کاهش وزن سریع و تغذیه ناکافی می‌توانند از عوامل کبد چرب باشند. با این حال به‌طور کلی عواملی که می‌توانند باعث کبد چرب شوند عبارت است از:

• مصرف زیاد الکل

وقتی الکل بیش از حد مصرف شود، کبد نمی‌تواند آن را تجزیه کند و در نتیجه بافت چربی ایجاد می‌شود. بنابراین یک عامل کبد چرب، مصرف زیاد الکل است.

• چاقی

مصرف بیش از حد کالری و در نتیجه افزایش وزن باعث تجمع چربی در کبد می‌شود. تجمع بیش از حد چربی نیز زمانی اتفاق می‌افتد که کبد آنطور که باید چربی‌ها را پردازش و تجزیه نمی‌کند. همینطور هرچند که یک رژیم غذایی کبد چرب می‌تواند به این وضعيت کمک کند، اما کبد چرب در افراد مبتلا به بیماری‌های دیگری مثل چاقی، دیابت یا تری گلیسیرید بالا نیز بروز می‌کند.

• دیابت به دلیل قند خون بالا

بسیاری از افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ مشکلات کبد چرب دارند. دیابت عامل اصلی بیماری کبد چرب غیر الکلی است.

• تری گلیسیرید

همینطور افرادی که سطح تری گلیسیرید بالایی دارند، ممکن است مشکلات کبد چرب داشته باشند.

• کلسترول بالا

سطح کلسترول خون به دلیل مصرف زیاد غذاهای چرب و شیرین افزایش می‌یابد. البته در یک رژیم غذایی کبد چرب این مصرف کنترل یا محدود می‌شود. کلسترول بالا همچنین باعث آسیب به کبد و ایجاد رسوبات چربی در سلول‌های کبد می‌گردد.

• فشار خون

چاقی، دیابت، سطح بالای تری گلیسیرید و کلسترول و همچنین فشار خون بالا بر بسیاری از اندام‌ها تاثیر منفی می‌گذارد و همچنین باعث بروز کبد چرب می‌شود.

• بی‌تحرکی

زندگی بدون حرکت و بی‌تحرکی می‌تواند باعث اختلال در عملکرد کبد و تجمع چربی شود.

همچنین در کنار عواملی که نام برده شد، موارد دیگری نظیر بیماری هپاتیت C، کم کاری تیروئید، استفاده از داروهای خاص نیز می‌توانند باعث بروز کبد چرب در افراد شوند. لذا توجه به این عوامل می‌تواند از بروز این نوع بیماری پیشگیری نماید.

علائم کبد چرب چیست؟

کبد چرب علائم بالینی خاصی ندارد. کسانی که آن را دارند تا زمانی که سیروز ایجاد شود، زندگی عادی دارند. تازه اگر از رژیم غذایی کبد چرب استفاده کنند، به بهبود آن کمک می‌کنند. آنها اغلب با مشکلاتی نظیر فشار خون بالا و بیماری ایسکمیک قلب، دیابت و چاقی سر و کار دارند. با این حال علائم کبد چرب عبارت است از:

• نفخ یا درد در ناحیه شکم
• احساس ضعف
• از دست دادن اشتها و کاهش وزن
• تهوع و استفراغ
• زردی پوست و سفیدی چشم (یرقان)
• کبودی یا خونریزی آسان
• بزرگ شدن کبد (هپاتومگالی)
• تغییرات در سطوح هورمونی (بی‌نظمی در چرخه قاعدگی به ویژه در زنان)
• اگر رسوبات چربی به سطوح پیشرفته رسیده و شروع به آسیب رساندن به کبد کرده باشند، ممکن است استفراغ خون، مدفوع سیاه و ادرار تیره رخ دهد.

به‌طور کلی علائم بیماری کبد چرب ممکن است خفیف یا اصلا وجود نداشته باشد. بنابراین معمولا در طی آزمایش خون معمول یا سونوگرافی کبد تشخیص داده می‌شود.

چگونه از کبد چرب پیشگیری کنیم؟

مثل رژیم غذایی کبد چرب که یک راه ساده برای بهبود سلامت افراد مبتلا به کبد چرب است، یک سری از اقدامات احتیاطی ساده دیگر نیز وجود دارد که می‌توانند از کبد چرب پیشگیری کنند. برخی از این اقدامات موثر عبارت است از:

• ۳۰ دقیقه پیاده‌روی سریع در روز انجام دهید.
• تمرینات عضلانی را می‌توان در کنار ورزش‌های تحمل وزن نیز انجام داد.
• عادات غذایی که متابولیسم را تنظیم می‌کند و به‌ویژه رژیم غذایی مدیترانه‌ای باید ترجیح داده شود. هرچند برای افراد مبتلا به کبد چرب، می‌‌توان انواع رژیم غذایی کبد چرب را در نظر گرفت.
• باید روغن زیتون، ماهی و سبزیجاتی که حاوی اسیدهای چرب غیر اشباع شده هستند مصرف شود.
• از چربی، شکر تصفیه شده و محصولات سرخ شده باید اجتناب کرد.
• از محصولات غذایی بسته بندی شده حاوی مواد نگهدارنده باید خودداری کنید.

کبد چرب چه خطراتی را به همراه دارد؟

وقتی فردی دچار بیماری کبد چرب می‌شود، این یعنی چربی به‌طور غیر طبیعی در سلول‌های کبد او تجمع می‌یابد. لذا این حالت منجر به عوارض و خطراتی در بدن فرد می‌گردد که مهمترین آنها عبارت است از:

• التهاب کبد

چربی کبد می‌تواند به التهاب کبد منجر شود. این التهاب نیز به بافت کبد آسیب می‌رساند و کاهش عملکرد آن را به همراه دارد.

• سیروز کبدی

اگر چربی کبد با اقدامات پیشگیرانه یا درمانی کنترل نشود، می‌تواند به سیروز کبدی منجر شود که در این صورت بافت سالم کبدی به بافتی ناکارآمد تبدیل می‌شود و عملکرد آن به شدت کاهش می‌یابد.

• سرطان کبد

گاهی کبد چرب می‌تواند به تشکیل توده‌های سرطانی در کبد منجر شود. سرطان کبد یک بیماری جدی است که نیاز به درمان و مراقبت‌های پزشکی ویژه دارد.

• مقاومت به انسولین و دیابت

کبد چرب در برابر انسولین مقاوم است که این باعث افزایش بروز دیابت نوع ۲ می‌شود.

• اختلالات کلیه

همینطور کبد چرب می‌تواند باعث افزایش خطر بروز اختلالات کلیه شود و عملکرد آن را تحت تاثیر قرار دهد.

بیماری کبد چرب چقدر شایع است؟

کبد چرب یک اختلال بسیار شایع است. در ایران و سایر کشورهای پیشرفته غربی، چاقی، چربی خون و دیابت آشکار و پنهان، از مشکلات جدی سلامتی هستند که تقریبا یک سوم جمعیت را تحت تاثیر قرار داده‌اند. بنابراین بیماری کبد چرب که در بسیاری از این افراد دیده می‌شود نیز بسیار شایع است. شاید بتوان گفت که کبد چرب، شایع‌ترین بیماری کبد است. معمولا وقتی افراد از بیماری کبد چرب خود مطلع می‌شوند، رژیم غذایی کبد چرب یکی از اولین اقداماتی است که انجام می‌دهند.

چه چیزی برای کبد چرب مفید است؟

کاهش وزن و ورزش برای کبد چرب بسیار مفید است. همچنین رژیم غذایی کبد چرب، از جمله رژیم مدیترانه‌ای و ورزش ۳-۴ روز در هفته باید انجام شود. علاوه بر این، قهوه یکی از مفیدترین مواد غذایی برای کبد است. مصرف روزانه قهوه می‌تواند برای سرطان کبد و همچنین کبد چرب مفید باشد. کنگر فرنگی و خار مریم که عموما برای کبد چرب مفید هستند، به اندازه قهوه نتایج موثری ندارند. ۳ فنجان قهوه در روز فواید مثبتی برای روند درمان بیماران کبدی دارد.

کلام پایانی

با این حال باید به این نکته تاکید داشته باشیم که به منظور کاهش خطرات کبد چرب و بازیابی سلامت آن، مهم است که به سبک زندگی سالم توجه کنید. این سبک زندگی سالم‌ می‌تواند شامل تغذیه مناسب و رژیم غذایی کبد چرب، ورزش منظم و کنترل بیماری‌های مرتبط با کبد چرب باشد. ضمن اینکه می‌توانید برای شروع از رژیم غذایی کبد چرب که توسط گروه رژیم درمانی نیودایت ارائه می‌شود استفاده کنید. برای اين کار کافی است با مراجعه به وب‌سایت نیودایت از این خدمات ارزشمند رژیم غذایی بهره‌مند شوید.

به علاوه در برنامه رژیم سه ماهه این مرکز که از سوی متخصصان این حوزه طراحی شده است، به صورت مرحله به مرحله به متقاضی داده می‌شود تا اثرگذاری بالایی داشته باشد. لذا اگر به دنبال یک رژیم غذایی کبد چرب موثر هستید و به بازیابی سلامتی کبد چرب خود می‌اندیشید ، حتما از برنامه‌های رژیم غذایی ما در کلینیک تغذیه نیودایت بازدید نمایید.