رژیم کتوژنیک چیست؟

امروزه بسیاری از افراد به دنبال راه‌ هایی برای لاغری سریع و تضمینی هستند. بهتر است قبل از هر گونه اقدام برای رژیم‌ های غذایی اطلاعات کامل و جامعی از آن را به دست آوریم. زیرا در کنار رسیدن به وزن و اندام ایده‌ آل باید به فکر حفظ سلامتی خود نیز باشید. در میان رژیم‌ های شناخته شده امروزی، رژیم کتوژنیک یکی از محبوب‌ ترین رژیم‌ های موجود است.

در این رژیم با تغییر متابولیسم، لاغری و کاهش وزن سریع برای افراد به دست می آید. عبارت رژیم لاغری برای بسیاری از افراد یادآور حذف وعده‌ های غذایی و گرسنگی شدید در کنار ورزش و پیاده روی است. در حالی که در رژیم کتوژنیک به هیچ وجه نیازی به کم کردن و یا حذف وعده‌ های غذایی نیست و تنها نوع غذای مصرفی شما تغییر خواهد کرد. در هرم کتوژنیک بر خلاف هرم غذایی عادی کربوهیدرات به نقطه بالایی هرم و چربی‌ ها به بخش پایینی هرم منتقل شده‌ اند. در این مقاله قصد داریم اطلاعات جامع و کاملی درباره رژیم کتوژنیک در اختیار شما قرار دهیم، پس با ما همراه باشید.

تاریخچه رژیم کتوژنیک

در دهه ۱۹۲۰ میلادی از رژیم کتوژنیک به عنوان یک روش درمانی برای بیماری صرع بهره می بردند. این در حالی است که با تولید انواع داروهای ضد سرع این رژیم کنار گذاشته شد. البته توجه داشته باشید که امروزه نیز از این رژیم برای کنترل و مدیریت این بیماری در کودکان مبتلا به صرع استفاده می‌ کنند. امروزه از رژیم کتوژنیک به عنوان یک روش منحصر به فرد برای لاغری و کاهش وزن سریع مورد توجه بسیاری از افراد قرار گرفته است.

معرفی انواع رژیم کتوژنیک

از انواع رژیم کتوژنیک به عنوان یک روش سریع و موثر در کاهش وزن و لاغری انواع مختلفی وجود دارد. متخصصین توانسته اند با معرفی چند نسخه گوناگون از این رژیم برای رسیدن به وزن ایده آل افراد کمک کنند. در ادامه با انواع رژیم کتوژنیک آشنا می‌ شویم:

رژیم کتوژنیک استاندارد (SKD)

در رژیم کتوژنیک استاندارد میزان چربی نسبت به سایر گروه‌ های غذایی بیشتر است. در این رژیم ۷۰ درصد چربی، ۲۰ درصد پروتئین و ۱۰ درصد کربوهیدرات قرار گرفته است. در این نوع رژیم مواد غذایی حاوی کربوهیدرات را کاهش داده و چربی‌ ها را جایگزین آن ها می‌ کنند. در این حالت بدن فرد به حالت متابولیکی کتوز می‌ رسد و در نهایت بدن به یک بستر عالی برای چربی سوزی تبدیل می‌ شود. توجه داشته باشید در این رژیم علاوه بر لاغری و کاهش وزن، انسولین و قند خون بدن نیز به طور چشمگیری کاهش می‌ یابد.

رژیم کتوژنیک چرخه‌ ای یا دوره ای (CKD)

این مدل از رژیم را ترکیبی از رژیم کتو و رژیم عادی می باشد. به این صورت که ۵ روز از روزهای هفته رژیم کتو را رعایت می‌ کنید و در دو روز دیگر بر اساس رژیم عادی کربوهیدرات نسبتا بیشتری نسبت به رژیم کتو استفاده می‌ کنید.

رژیم کتوژنیک هدفمند (TKD)

در این نوع رژیم به افراد فرصت داده می‌ شود که در زمان‌ های فعالیت بدنی و ورزشی کربوهیدرات را مصرف کنند.

رژیم کتوژنیک با پروتئین بالا

رژیمی کتو با پروتئین بالا و رژیم استاندارد شباهت‌ های زیادی به یکدیگر دارند. با این تفاوت که در این نوع رژیم کتو پروتئین سهم بیشتری را دارد. درصدهای تشکیل دهنده این نوع رژیم شامل ۶۰ درصد چربی، ۳۵ درصد پروتئین و ۵ درصد کربوهیدرات است.

مزایای رژیم کتوژنیک

رژیم کتو در کنار رسیدن به وزن ایده‌ آل و لاغری اندام دارای مزایای مختلفی است. استفاده از این رژیم می‌ تواند به عنوان کمک کننده در درمان برخی بیماری‌ ها کمک کند. از طرف دیگر موجب ممانعت از ابتلا به برخی بیماری‌ های زمینه‌ ای خواهد شد. در ادامه به معرفی برخی از مزایای رژیم کتوژنیک می‌ پردازیم:

• آلزایمر

بر اساس تحقیقات انجام شده بر روی بیماران مبتلا به آلزایمر، با به کارگیری رژیم کتوژنیک در این افراد می‌ توان شاهد بهبود عملکرد شناختی آن ها باشید. بر اساس تحقیقات دانشمندان رژیم‌ های غذایی با کربوهیدرات کمتر باعث می‌ شوند میکروبیوم‌ های روده عملکردی بهتری داشته باشند. از طرف دیگر ارتباط نزدیک بین سیستم عصبی مرکزی و میکروبیوم‌ های روده وجود دارد.

• پارکینسون

تجمع غیر طبیعی پروتئین هایی به نام آلفا سینوکلئین یکی از ویژگی‌ های این بیماری است. بر اساس تحقیقات انجام شده استفاده از این رژیم موجب تجزیه این پروتئین‌ ها و کاهش آن در مغز خواهد شد. البته توجه داشته باشید که برای بررسی تاثیرات رژیم کتو در بیماری پارکینسون نیاز به انجام آزمایشات و تحقیقات بیشتری است.

• بیماری‌ های قلبی و عروقی

همان طور که می‌ دانید با خوردن مقادیر زیاد گوشت و چربی، کلسترول خون افزایش یافته و موجب مشکلات قلبی و عروقی خواهد شد. رژیم کتوژنیک موجب بهبود دادن سطح تری گلیسیرید، LDL و HDL خواهد شد. در برخی بررسی‌ های انجام شده ارتباط رژیم کتو و سلامت قلب و عروق نیز مورد بررسی قرار گرفته است.

• سندروم تخمدان پلی کیستیک

کاهش سطح انسولین در رژیم کتوژنیک می تواند به بهبود سندروم تخمدان پلی کیستیک کمک کند. همان طور که می‌ دانید بالا رفتن انسولین در بدن یکی از دلایل مهم ایجاد سندروم تخمدان پلی کیستیک است. بر همین اساس با بالا رفتن سطح انسولین تخمدان بزرگ تر شده و در اطراف آن کیست‌ هایی به وجود خواهند آمد. در رژیم کتوژنیک با کاهش استفاده از کربوهیدرات‌ ها و در نهایت پایین آمدن سطح قند خون، در درمان این بیماری شایع نقش کلیدی و مهمی را ایفا می‌ کند.

• دیابت نوع ۲

همان طور که گفته شد در هرم کتوژنیک با کاهش مصرف کربوهیدرات موجب بهبود حساسیت به انسولین خواهد شد. از طرف دیگر رژیم کتو با مدیریت گلوکز و کاهش مصرف دارو مرتبط است.

• سرطان

بر اساس تحقیقات تجربی انجام شده رژیم کتوژنیک با کاهش میزان کالری دریافتی و گلوکز در گردش موجود در خون که برای رشد تومور لازم است اثرات ضد توموری نیز دارد.

رژیم کتوژنیک برای چه کسانی ممنوع است؟

بهتر است قبل از شروع رژیم‌ های غذایی جدید با پزشک و یا مشاور تغذیه مشورت کنید. در صورتی که دچار برخی مشکلات خاص هستید، باید با پزشک خود در میان بگذارید. رژیم کتو برای افرادی با اضافه وزن بالا و همچنین بیماران دیابتی بسیار عالی و کاربردی است. این در حالی است که این رژیم به افراد ورزشکار که به دنبال عضله سازی هستند توصیه نمی شود.

توجه داشته باشید که هر گونه رژیم غذایی تنها در صورتی اثر بخش خواهد بود که به مدت طولانی آن را ادامه دهید. در ادامه به معرفی برخی گروه ها می‌ پردازیم که رژیم کتوژنیک برای آن ها توصیه نمی‌ شود:

• مشکلات کیسه صفرا یا لوزالمعده

در افرادی که دچار مشکلات کیسه صفرا یا لوزالمعده هستند، هضم کردن چربی نسبت به درشت مغذی‌ های دیگر برای بدن سخت‌ تر است. بنابراین باید به این نکته توجه داشته باشید که رژیم کتوژنیک ممکن است برای این افراد مشکلاتی را به وجود آورد.

• خانم‌ های شیرده و باردار

برخی تغییرات متابولیکی در این رژیم ممکن است بر جنین در حال رشد تاثیراتی داشته باشد. بنابراین بازه‌ های زمانی برای خانم‌ های باردار و شیرده زمان مناسبی برای رژیم کتوژنیک نخواهد بود. از طرف دیگر کاهش وزن و برخی کمبودهای تغذیه‌ ای نیز می‌ تواند بر رشد نوزاد تاثیرات سوء داشته باشد.

• جراحی دستگاه گوارش

افرادی که تحت عمل جراحی دستگاه گوارش قرار گرفته‌ اند (جراحی باریاتریک) دارای ظرفیت‌ های گوارشی محدودی هستند. این افراد با کاهش توانایی مصرف غذا و یا از طریق کاهش دادن جذب مواد غذایی، هضم کردن چربی برای بدن آن ها دشوار است.

• افرادی با سابقه اختلالات تغذیه‌ ای

علاوه بر رژیم کتوژنیک، سایر رژیم‌ های غذایی نیز برای افرادی با اختلالات تغذیه‌ ای خطرناک است. افراد با چنین شرایطی باید برای شروع هر گونه رژیم با پزشک یا مشاوران تغذیه ای مشورت کنند.

• کودکان

لازم به ذکر است که افراد در سنین کودکی نباید هیچ گونه رژیم غذایی را دریافت کنند. برای شروع هر گونه رژیم غذایی برای کودکان خود بهتر است تحت نظر پزشک و یا مشاور تغذیه باشید.

• مشکلات کلیوی

رژیم کتو موجب تغییر در تعادل سدیم، پتاسیم و مایعات خواهد شد. بنابراین بهتر است افرادی که دچار مشکلات کلیوی و یا مستعد سنگ کلیه هستند از این رژیم دوری کنند.

معرفی غذاهای مجاز و غیرمجاز در رژیم کتوژنیک

برای داشتن یک رژیم غذایی مناسب بهتر است با انواع غذاهای مجاز و غیر مجاز در رژیم کتوژنیک آشنایی داشته باشید. بر این اساس شما می‌ توانید با توجه به شرایط مالی و جسمانی خود وعده‌ های غذایی مورد نظر را تعیین نمایید. تنها نکته مهم در رژیم کتوژنیک این است که مواد غذایی مورد مصرف شما باید حاوی ۷۰ درصد چربی، ۲۵ درصد پروتئین و ۵ درصد کربوهیدرات باشد. در ادامه به معرفی برخی مواد غذایی مجاز و غیرمجاز در این رژیم غذایی می‌ پردازیم.

• مواد غذایی مجاز در رژیم کتوژنیک

• انواع گوشت شامل گوشت گاوی، گوسفندی، مرغ، ماهی و تخم مرغ
• انواع سبزیجات شامل اسفناج، کلم بروکلی، گل کلم، پیاز و فلفل و گوجه فرنگی
• انواع میوه‌ ها با کربوهیدرات کم شامل شاتوت، تمشک، توت فرنگی، هندوانه، کیوی، لیمو، زردآلو و طالبی
• انواع لبنیات با چربی بالا شامل کره، خامه، پنیر خامه‌ ای، پنیر چدار و پنیر بز
• انواع آجیل‌ ها و دانه‌ ها شامل گردو، دانه‌ های آفتابگردان، تخم کدو، دانه چیا و بذر کتان
• انواع ادویه‌ جات شامل فلفل، نمک و سایر سبزیجات خشک

• مواد غذایی غیرمجاز در رژیم کتوژنیک

• انواع شیرینی جات شامل آبمیوه، کیک، بستنی، آب نبات و اسموتی
• انواع حبوبات شامل عدس، لوبیا چشم بلبلی و نخود
• انواع نوشیدنی‌ های الکلی شامل شراب، مشروب، آبجو و انواع نوشیدنی‌ های مخلوط
• انواع میوه‌ جات شامل سیب، موز و پرتقال
• انواع غذاهای رژیمی بدون قند مانند شربت‌ ها، شیرین کننده‌ ها، دسرها و آبنبات‌ های بدون قند
• غلات و نشاسته شامل برنج، پاستا و سایر محصولاتی که در تهیه آن ها از آرد گندم استفاده شده است.

چگونگی کاهش وزن با استفاده از رژیم کتوژنیک

همان طور که گفته شد رژیم کتوژنیک در کنار کاهش وزن، موجب کاهش ابتلا به برخی بیماری‌ ها نیز می‌ شود. از جمله فواید این رژیم می‌ توان به چربی سوزی بیشتر، حفظ بافت‌ های عضلانی، کنترل دیابت و قند خون، بهبود عملکرد هورمون‌ ها، پوست زیبا و احساس گرسنگی کمتر اشاره کرد. به طور کلی می‌ توان گفت رژیم کتو به عنوان یک روش مناسب برای کاهش وزن می‌ باشد. در ادامه به برخی دلایل این رویکرد اشاره می‌ کنیم:

در رژیم کتو بر خلاف سایر رژیم‌ های غذایی با مصرف کالری تعیین شده در طول روز، فرد احساس گرسنگی نخواهد داشت. بر همین اساس بسیاری از افراد این رژیم را سیر کننده و مناسب می‌ دانند. احساس گرسنگی یکی از نگرانی‌ های افراد برای رژیم‌ های غذایی است که در رژیم کتو این مشکل کاملا مرتفع شده است.

رژیم کتو نسبت به سایر رژیم‌ های کم چرب عملکردی مناسب‌ تر دارد. از جمله دلایل آن می‌ توان به افزایش استفاده از پروتئین‌ ها اشاره کرد. مصرف پروتئین علاوه بر کاهش وزن برای سلامت متابولیک بدن نیز بسیار کارآمد است.

در رژیم کتو با جایگزین کردن چربی‌ ها به جای کربوهیدرات، بدن را در وضعیت کتوز قرار می‌ دهد. همان طور که می‌ دانید کتوز عملکرد متابولیک طبیعی می‌ باشد. بدین صورت که اگر برای انرژی تامین انرژی بدن گلوکز کافی نداشته باشد، از چربی‌ های ذخیره شده استفاده می‌ کند.

اما در آخر…

در این مقاله سعی کردیم اطلاعات جامع و کاملی درباره رژیم کتوژنیک در اختیار شما قرار دهیم. این رژیم یک روش عالی برای لاغری و کاهش وزن است. علاوه بر فواید این رژیم برای کاهش وزن، فواید دیگری از آن نیز مشاهده شده که از جمله آن می‌ توان به کاهش جوش و آکنه، جلوگیری از سرطان، پیشگیری از بیماری‌ های قلبی و عروقی و بهبود برخی بیماری‌ ها مانند آلزایمر و پارکینسون اشاره کرد.

توجه داشته باشید که رژیم کتوژنیک مناسب تمامی افراد نبوده و برای خانم‌ های باردار و شیرده، کودکان و افرادی با اختلالات تغذیه‌ ای توصیه نمی‌ شود. این رژیم شامل ۷۰ درصد چربی، ۲۵ درصد پروتئین و ۵ درصد کربوهیدرات می‌ باشد. هرم کتوژنیک برعکس هرم غذایی عادی است. از توجه و همراهی شما سپاسگزاریم.