اگر شما هم از دسته افرادی هستید که از بیماری‌های کبدی رنج می‌برید، باید بدانید که اصولا یک رژیم غذایی سالم به عنوان پایهای برای بهبود بیماری‌های کبدی شناخته می‌شود. در واقع رژیم کبد چرب به شما این امکان را می‌دهد تا کبد را بازسازی کنید و از ایجاد عوارض جدی مانند سیروز و آنسفالوپاتی جلوگیری نمایید. این در حالی است که وقتی افراد بیمار می‌شوند، شروع به خوردن مشتی قرص و شربت یا مکمل‌های غذایی و ویتامین‌ها می‌کنند، غافل از اینکه رژیم غذایی نیز می‌تواند یک درمان باشد. حال اینکه در این مطلب ما قصد داریم تا به رژیم غذایی برای بیماری‌های کبدی بپردازیم.
منظور از رژیم غذایی چیست؟
اصولا یک رژیم غذایی دربردارنده غذاهایی است که از نظر ترکیبات متعادل (اسیدهای آمینه، ویتامین‌ها، مواد معدنی، اسیدهای چرب و غیره)، منظم و دارای ارزش انرژی کافی باشد. نسبت بین پروتئین‌ها، چربی‌ها و کربوهیدرات‌ها برای افراد با فعالیت بدنی متوسط باید ۱:۱:۴ باشد. ارزش انرژی رژیم غذایی برای پروتئین‌ها ۱۴ درصد، چربی‌ها ۳۰ درصد و کربوهیدرات‌ها ۵۶ درصد است.
از کل مقدار پروتئین، ۵۰-۶۰ درصد باید منشاء حیوانی داشته باشد. روغن‌های گیاهی ۲۰-۲۵ درصد کل چربی و در برخی بیماری‌ها ۳۰-۳۵ درصد را تشکیل می‌دهند. با این حال رژیم غذایی به معنای الگوی غذایی و نوع غذاهایی است که یک فرد مصرف می‌کند. این یعنی مثلا رژیم کبد چرب برای افراد دارای کبد چرب با سایر افراد متفاوت است.
اصول کلیدی رژیم مناسب برای سلامت کبد |برای بیماری‌های کبدی|
این سوال که چه چیزی برای کبد چرب از نظر تغذیه مفید است؟ همواره از سوی افراد با بیماری‌های کبدی پرسیده می‌شود. در پاسخ باید بگوییم که بهترین رژیم کبد چرب به رژیمی می‌گویند که به شما امکان می‌دهد تا عملکردهای اساسی کبد و سیستم‌های صفراوی را حفظ کنید. به‌طور خاص رژیم کبد چرب به شما این امکانات را می‌دهد:
- از سطح لازم فرآیندهای متابولیک در سلول‌های کبد و سلول‌های کبدی اطمینان حاصل کنید.
- توانایی اندام برای پردازش مواد سمی را بازیابی کنید.
- از خطر تغییرات سیروزی جلوگیری کنید.
- از تشکیل طبیعی صفرا حمایت نمایید.
با این حال در راستای معرفی رژیم کبد چرب، باید بگوییم که اصولا جایگاه مهمی در این نوع رژیم غذایی توسط غذاهای غنی از آنتی اکسیدان‌ها، ویتامین‌ها و مواد معدنی اشغال می‌شود. این غذاها شامل روغن زیتون، آجیل، سبزیجات سبزرنگ و ماهی است.
تغذیه مناسب، پایهای برای بهبود بیماری‌های کبدی
این یک موضوع پذیرفته شده است که رژیم غذایی برای بیماری‌های کبدی، نه تنها به کاهش بار روی اندام آسیب‌دیده کمک می‌کند، بلکه باعث بهبودی آن نیز می‌شود. منتها مهمترین چیز این است که سعی کنید تا به توصیه‌های زیر در رژیم کبد چرب پایبند باشید که عبارت است از:
- اغلب در رژیم کبد چرب توصیه می‌شود در وعده‌های کوچک، اما ترجیحا ۵ بار در روز بخورید. این به جلوگیری از پرخوری و کاهش استرس اضافی روی کبد چرب کمک می‌کند. وزن مطلوب یک وعده حدود ۲۰۰ گرم است.
- دمای مطلوب غذا یا محصولات در نظر گرفته شده برای مصرف باید ۱۵-۵۰ درجه سانتیگراد باشد.
- در رژیم کبد چرب، شما باید غذاهای سرخ‌شده، دودی و کنسرو شده را حذف کنید. بهترین روش‌های پخت، آب‌پز کردن و بخارپز کردن است.
- در ساختار مواد غذایی برای کاهش بار روی سیستم گوارش باید دقت کرد. مثلا محصولات غذایی باید به یک قوام همگن خرد شوند.
البته همیشه باید در نظر داشته باشید که در پیش گرفتن یک رژیم کبد چرب، فقط پس از مشورت با متخصص کبد و گوارش باید در منوی روزانه گنجانده شود. این به‌خاطر این است که معمولا آسیب‌شناسی اندام‌ها، اغلب با بیماری‌های معده، لوزالمعده و کیسه صفرا وجود دارد.
غذاهای ممنوعه برای مشکلات و بیماری‌های کبدی
یک‌سری از غذاهای ممنوعه وجود دارند که نباید افراد دارای مشکلات و بیماری‌های کبدی استفاده کنند. در واقع در رژیم کبد چرب، مصرف نان‌های سفید، شیرینی با خامه و بسیاری از محصولات شیرینی مثل کیک و بیسکویت را ممنوع می‌کند. به‌طور کلی می‌بایست این مواد غذایی را از رژیم غذایی خود در صورت داشتن کبد چرب حذف کنید که عبارت است از:
- محصولات گوشتی چرب، گوشت قرمز، آبگوشت
- خامه، شیر کامل، پنیر پرچرب و کره
- شکلات، بستنی، کیک و بیسکویت
- نوشیدنی‌های گازدار یا شیرین شده، چای غلیظ
- چاشنی‌های تند اعم از خردل و فلفل و همچنین سس‌های مختلف
- الکل
- غلات صبحانه شیرین
- فست فودها
توصیه‌ها و محدودیت‌ها |برای بیماری‌های کبدی|
برای حفظ سلامت کبد و کمک به بهبود آن می‌بایست از یک رژیم کبد چرب پیروی کنید. این باعث افزایش حمایت تغذیه‌ای از آن می‌گردد. برای این کار شما باید محتوای کالری رژیم غذایی روزانه را به ۲۸۰۰-۳۰۰۰ کیلوکالری در ۲۴ ساعت افزایش دهید. همچنین حتما باید از دسته غذاهای سالم برای کبد چرب استفاده کنید که عبارت است از:
- در میان نان و غلات اولویت باید با نان خشک شده و نان گندم چاودار یا نان جو دوسر باشد.
- در خصوص مصرف گوشت و غذاهای دریایی می‌توان از مرغ و بوقلمون یا ماهی مرکب و میگو استفاده کرد.
- محصولات لبنی می‌تواند شامل پنیرهای سفت کم چرب، کفیر و شیر کم چرب باشد.
- سبزیجات شامل کدو سبز، کدو تنبل، چغندر، هویج، فلفل، گوجه‌فرنگی، خیار و پیاز بخصوص انواع آبی آنها مناسب است. زیرا می‌توانند ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری بدن را تامین کنند.
- میوه‌ها و انواع شیرین توت یا جوشانده میوه‌های خشک مفید هستند. به‌ویژه جوشانده گل رز بسیار مفید است.
همچنین در رژیم کبد چرب، باید محدودیت‌ها را نیز در نظر گرفت. پس اگر کبد چرب و بیمار دارید چه می‌توانید بخورید؟ پاسخ بسیار است، اما در حد اعتدال باید باشد. به عنوان مثال تخم‌مرغ را می‌توان در رزیم غذایی گنجاند. اما زرده آن را باید کم مصرف کرد. همینطور هرچند آجیل و تخمه کدو بسیار سالم هستند، اما بادام زمینی را باید حذف کرد. ضمن اینکه شما نیاز به حفظ مصرف نمک دارید و باید ترکیب صحیح روغن‌های مختلف را فراموش نکنید. آنها باید مستقیما به غذاهای آماده اضافه شوند.
اصول تغذیه مناسب برای حفظ و بهبود سلامت کبد
با توجه به قوانین رژیم غذایی برای بیماری‌های کبدی مثل کبد چرب، ترکیب غذاهای سالم و حذف مواد مضر به عملکرد مطلوب این اندام کمک می‌کند. یکی از اجزای مهم رژیم کبد چرب، پروتئین است. در گوشت، ماهی و محصولات لبنی یافت می‌شود. با این حال فقط انواع کم چرب آنها مفید هستند. همچنین حبوبات با وجود خواص پروتئینی که دارند، اغلب باعث مشکلات گوارشی می‌شوند. بنابراین مصرف آنها باید محدود شود. به علاوه ه برای مبارزه با کبد چرب، باید غذاهای حاوی مواد لیپوتروپیک در رژیم غذایی گنجانده شود. به‌ویژه فیبر گیاهی موجود در سبزیجات و میوه‌ها خیلی مفید است.
کربوهیدرات‌ها منبع اصلی انرژی هستند و تغذیه پرکالری برای کبد چرب فراهم می‌کنند.منتها حجم مطلوب آنها در رژیم کبد چرب، نباید بیش از ۴۵۰ گرم در روز باشد. مصرف قندهای ساده باید محدود شود. منبع عالی کربوهیدرات‌ها اعم از غلات، نان، میوه‌های شیرین و انواع توت‌ها، عسل و آجیل هستند. میوه‌ها و انواع توت‌ها با خواص آنتی اکسیدانی می‌توانند از استرس اکسیداتیو در سلول‌های کبدی جلوگیری کنند. بنابراین توصیه می‌شود که توت سیاه، مرکبات و فلفل دلمه‌ای را در رژیم کبد چرب در نظر بگیرید.
حمایت از سلامتی کبد با ویتامین‌ها و مواد معدنی
برای اطمینان از سلامت و عملکرد صحیح کبد چرب یا برای بهبود بیماری‌های کبدی، لازم است تا از تمام ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز بدن در یک رژیم کبد چرب استفاده شود که آنها عبارت است از:
- ویتامین A در سبزیجات و میوه‌های قرمز و نارنجی یافت می‌شود. حال اینکه در ترکیب با ویتامین E از فعالیت رادیکال‌های آزاد در بدن جلوگیری می‌کند. این به تسکین التهاب و بیماری‌های کبدی کمک می‌کند. لذا به دوست‌داران سبزیجات و میوه‌ها توصیه می‌شود رژیم کبد چرب خود را با هویج، فلفل دلمه‌ای و سیب غنی کنند.
- ویتامین C در برخی از انواع کلم و همچنین در مرکبات وجود دارد. این ویتامین نه تنها سیستم ایمنی را تقویت می‌کند، بلکه فرآیندهای سم‌زدایی در کبد چرب را نیز فعال می‌کند.
- مواد معدنی گوگرد و ید نیز نفش بسزایی در سلامت کبد چرب دارند. آنها در گل کلم و همچنین غذاهای دریایی وجود دارند.
- همچنین فراموش نکنید که در رژیم کبد چرب، ویتامین‌های B فراموش نشوند. آنها در بسیاری از فرایندهای بیوشیمیایی در کبد چرب نفش دارند. می‌توان آنها را در گندم سیاه و بلغور جو دوسر یافت.
کلام پایانی
اصول کلی رژیم کبد چرب، سخت‌‌گیری و دقت در تهیه غذاها است. غذا باید کاملا خرد شود و بسیاری از محصولات باید تحت عملیات حرارتی مضاعف قرار بگیرند. ضمن اینکه محدودیت‌ها و توصیه‌هایی در رژیم کبد چرب وجود دارد. با این حال شما می‌توانید با توجه به کبد چرب خود، این رژیم‌ها را از کلینیک تغذیه نیودایت دریافت کنید و در جهت بهبود و بازیابی سلامت کبد چرب خود گام بردارید. همچنین ما در کلینیک تغذیه نیودایت با ارائه برنامه رژیم سه ماهه با سبکی نوین که توسط متخصصین این مرکز طراحی شده است، سلامت و تندرستی را به شما باز می‌گردانیم.
